Yolsuzluk "iktidardakilerin, genellikle rüşvet içeren, dürüst olmayan veya hileli davranışları" olarak tanımlamaktadır. Ancak, bu kelimenin Latince karşılığı olan Corruptus "insanı yozlaştırmak ve yok etmek" anlamına gelmektedir.
Yozlaşma ve yok etme yolu olan yolsuzluk, sosyal ve politik bir süreçtir. Genellikle kamu görevinin kişisel kazanç için kullanılması olarak tanımlanmaktadır.
Dünya Bankası'nın yolsuzluk tanımı: Yolsuzluk, kamu otoritesinin kişisel kazanç için kötüye kullanılmasıdır.
Yolsuzluk yeni bir sosyolojik ve ahlaki olgu değildir, insanlık tarihi kadar eskidir. Antik çağlardan günümüze insan toplumunun içine işlemiş olup, hala dünyada önemli bir sorun olmaya devam etmektedir.
İslam tarihinde bir zırh yolsuzluğu vakası var. Tu’me ibn Ubeyrik adlı bir sahabe bir zırhı zimmetine geçirdi ve olayı bir Yahudi’nin üzerine attı. Konu araştırılmaya başlayınca Tu’me’nin yakınları Hz. Peygambere geldiler ve Ondan olayı Yahudi’nin yaptığı yönünde hüküm vermesini istediler. Konu ile ilgili olarak Nisa suresinin on ayeti (105–115) nazil oldu. Olayın aslı ortaya çıkınca Tu’me saf değiştirdi ve sonunda Mekke’de bir hırsızlık olayında üzerine duvar yıkıldı ve öldü. Bu ayetlerde hırsızlık ve yolsuzluk yapan sahabe hain olarak adlandırılmaktadır.
Bakara suresinin 188. Ayeti de yolsuzluk ve rüşvet ile ilgili olarak şu uyarıda bulunmaktadır: Birbirinizin malını haksız yollarla yemeyin. Başkalarına âit bazı malları, günah olduğunu bile bile haksız yolla yemek için mevki ve makam sahiplerine rüşvet vermeyin.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency Internatıonal) yolsuzluğu, emanet edilen gücün özel kazanç için kötüye kullanılması olarak tanımlamaktadır.
Yolsuzluk, bireysel ve toplumsal güveni aşındırır, demokrasiyi zayıflatır, ekonomik kalkınmayı engeller ve eşitsizliği, yoksulluğu, toplumsal bölünmeyi ve çevre krizini daha da kötüleştirir.
Neler yolsuzluktur?
Kamu görevlilerinin hizmetler karşılığında para veya iyilik talep etmesi veya alması yolsuzluktur.
Politikacıların kamu parasını kötüye kullanması veya destekçilerine, arkadaşlarına ve ailelerine kamu işleri veya sözleşmeleri vermesi yolsuzluktur.
Şirketlerin kazançlı anlaşmalar elde etmek için yetkililere rüşvet vermesi yolsuzluktur.
Sözleşmeler, hibeler ve işe alımlar için kamu fonlarının tahsis edilmesi yolsuzluktur.
Seçilmiş yöneticiler tarafından kişisel çıkar elde etmek için, gasp, rüşvet isteme veya teklif etme yoluyla kamu gücünün, makamının veya kaynaklarının kötüye kullanılması yolsuzluktur.
Rüşvet alma veya verme, hüküm giymiş suçluların uygunsuz şekilde cezalandırılması, delillerin dinlenmesi ve yargılanmasında önyargı yolsuzluktur.
Elmas, altın, petrol ve ormancılık gibi kaynakların suiistimal edilmesi yolsuzluktur.
Bir kaçak avcının kaçak avcılığını görmezden gelmek için park bekçisine para ödeme yapması yolsuzluktur.
Üniversitelerde öğretim elemanı, YL veya Doktoraya kabulde liyakat ve yetkinlik yerine partizanlık, cemmat, tarikat, işadamı referanslarının dikkate alınması yolsuzluktur.
Liyakat ölçüsünün ihmal edilerek daha nitelikli adaylar yerine niteliksiz olanların işe alınması ve onlara ödeme yapılması yolsuzluktur.
Bir öğretmenin veya öğretim elemanına veya bir profesöre, öğrencinin araba satıcısı olan babasının yepyeni bir araç sağlaması ve öğrencisinin kusurlu bir tezinin onaylanması yolsuzluktur.
Okulun kütüphanesini geliştirmek için tahsis edilmiş paranın, bir okul müdürü ve ailesinin tatili için kullanılması yolsuzluktur.
Yolsuzluğun farklı yollarla gerçekleşebilir. Kamu görevlilerinin hizmetler karşılığında para veya iyilik talep etmesi veya alması yolsuzluktur.
Politikacıların kamu parasını kötüye kullanması veya destekçilerine, arkadaşlarına ve ailelerine kamu işleri veya sözleşmeleri vermesi yolsuzluktur.
Şirketlerin kazançlı anlaşmalar elde etmek için yetkililere rüşvet vermesi yolsuzluktur.
Kamu görevlilerinin pozisyonlarını korumak için üst makamların gözüne girmek için din adamları, iş adamları ve siyasetçilerle kutsal değerler üzerinden istismar yapması yolsuzluktur.
Zimmete para geçirmek, kamu malını geçirmek veya şahsi kullanıma sokması yolsuzluktur.
Hırsızlık, fonlara veya varlıklara erişimi olan birinin bunları yasadışı bir şekilde kontrol altına alması yolsuzluktur.
Kamu projelerine ayrılan fonların, kişilerin özel çıkarlarına en üst düzeyde fayda sağlamak amacıyla kasıtlı yanlış yönlendirme yolsuzluktur.
Kişinin yönetimdeki nüfuzunu veya yetkili kişilerle olan bağlantılarını, genellikle ödeme karşılığında, kayırmacılık veya ayrıcalıklı muamele elde etmek için kullanması yolsuzluktur.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü (Transparency Internatıonal) 2024 Yılı Yolsuzluk Algı Endeksini yayınladı. Dünya çapında 180 ülkeyi puanlayan çalışmada Türkiye, 2023 yılından bu yana 0 değişiklik gösterdi ve 2024 yılı için 34 puan aldı. 180 ülke arasında 107. sırada yer aldı.
Yolsuzlukla mücadele için şeffaflık şarttır. Şeffaflık, kim, neden, ne, nasıl ve ne kadar sorularına cevap verir. Resmi ve gayri resmi kurallar, planlar, süreçler ve eylemleri açık hale getirir.
Kamusal yaşamın tüm alanlarında daha fazla şeffaflık ve dürüstlük esas alınmalıdır. Ancak, şeffaflık, yolsuzluğu engellemenin yalnızca ilk adımıdır.
Ve Yolsuzluk hainliktir. Çaresi şeffaflıktır.